Het aantal zzp’ers in Nederland is de laatste twintig jaar explosief gestegen. Momenteel werkt een kleine een miljoen Nederlanders voor eigen rekening, ongeveer twaalf procent van de beroepsbevolking. Daar zit van alles tussen: hoogopgeleide kenniswerkers die dachten wat ik als werknemer kan kan ik nog veel beter als zelfstandige; werknemers in de bouw die zichzelf aan onderaannemers en aannemers verhuren; tot aan werknemers in de postbezorging of de zorg die hun vaste aanstellingen hebben zien verdwijnen en zichzelf als zelfstandige hebben uitgehuurd aan hun oude werkgever tegen een lager salaris en slechtere arbeidszekerheden.
Maar of je als zzp-er nu hoogopgeleid, laagopgeleid, man, vrouw, met je hoofd of met je handen werkt – zzp’ers zijn deze crisis het kind van de rekening geweest. Veel bedrijven en instellingen die door de crisis zijn getroffen hebben eerst gesneden in de opdrachten die zij aan zzp-ers verstrekten en pas daarna in hun eigen werknemersbestand. Onderzoek toont aan dat negen jaar na de crisis de opdrachtenportfeuille van zzp’ers nog altijd leger is dan voor de crisis, dat er onder zzp’ers veel verborgen werkloosheid bestaat en veel stille armoede. Meer dan 14 procent van de zzp’ers bevond zich in 2016 onder de armoedegrens. We hebben het dan over 140 duizend Nederlanders.
Zelfstandig ondernemerschap steunen. Misbruik tegengaan.
Voor de Partij voor de Dieren is dit aanleiding geweest om nog eens kritisch te kijken naar de verregaande flexibilisering die de arbeidsmarkt de afgelopen twintig jaar heeft doorgemaakt. De PvdD is een groot voorstander van de creatieve energie die hoort bij het zelfstandig ondernemerschap en steunt van harte de vele duurzame ondernemers die ooit als zzp’er zijn begonnen en inmiddels leiding geven aan kleine en grote bedrijven. Maar de PvdD is zich ook zeer bewust van het grootschalige misbruik dat werkgevers in zowel de private als de semi-publieke sector hebben gemaakt van de verruimde regelgeving om gewaardeerde werknemers tegen lagere kosten en met slechtere bescherming weer in te huren.
Het is lastig om in wetgeving onderscheid te maken tussen de ene zzp’er en de andere, tussen de zzp’er die uit vrije wil voor het zelfstandig ondernemerschap heeft gekozen en de zzp’er die in feite een gewone werknemer is maar dan zonder de bescherming en het salaris dat daarbij hoort. Om die reden staat de PvdD een aantal simpele ingrepen voor die de situatie van met name de laatste categorie zzp-ers structureel kan verbeteren en in principe ook toegankelijk is voor de zzp’er uit vrije keuze.
Eenvoudige en fraudebestendige VAR verklaring
Ten eerste is de Partij voor de Dieren voorstander van een eenvoudige en fraudebestendige VAR verklaring die zowel ingehuurde als inhuurder afdoende rechtsbescherming biedt. Verder leert onderzoek dat voor vrijwel alle zzp-ers (op de absolute bovenkant na) de kosten gemoeid met oudedagsvoorzieningen, arbeidsongeschiktheids- en ziektekostenverzekeringen prohibitief hoog kunnen zijn. Waardoor het percentage onverzekerden onder zzp’ers onverantwoord hoog is. De Partij voor de Dieren is er dan ook voorstander van om dit soort diensten niet uitsluitend over te laten aan (kostbare) private partijen maar er collectieve vrijwillige regelingen van te maken. De staat kan dit soort diensten immers tegen een veel lagere kostprijs aanbieden. Verder wil de PvdD het urencriterium afschaffen en vervangen door een progressief winstboxenstelsel waardoor het aantrekkelijker wordt om parttime als zzp’er aan de slag te gaan.
Basisinkomen zorgt voor minder star onderscheid
Op de langere termijn zou de PvdD graag een fundamentele discussie willen over de grondslag van ons fiscaal stelsel. De basis ervan is op dit moment vooral inkomen uit arbeid, terwijl we de consumptie door bedrijven en huishoudens die grote ecologische schade veroorzaakt niet hoger belasten dan niet schadelijke consumptie. Dat moet anders.
De Partij voor de Dieren is er voorstander van om de belastinggrondslag te verschuiven van arbeid naar de consumptie van schaarse grondstoffen en emissies. Daardoor krijgen bedrijven en huishoudens een veel sterkere prikkel om hun produktieketens circulair te maken en veel zuiniger om te gaan met schaarse grondstoffen. Bovendien wordt daardoor de prijs van arbeid veel lager en wordt het voor werkgevers veel aantrekkelijker om werknemers in te huren. Dan wel als werknemer in vaste dienst, dan wel als zelfstandige.
Gecombineerd met het idee van een onvoorwaardelijk basisinkomen en publiek aangeboden verzekeringen voor zzp’ers kan het onderscheid tussen zelfstandige en werknemer minder star worden doordat zelfstandigen dan deels over dezelfde rechten gaan beschikken als werknemers.
Een ontspannen arbeidsbestel waarin mensen zich volledig kunnen ontplooien, waarin arbeid nevengeschikt is aan zorg voor anderen en omgeving, en waarin duurzaamheid en mededogen leidende beginselen zijn, is wat de Partij voor de Dieren met Plan B voor ogen staat. Juist ook voor zzp’ers.
