Prof Arjan van den Born (Tilburg University) s gespecialiseerd in ondernemerschap in de creatieve industrie. Vraagstukken die hem interesseren zijn succesvol ondernemerschap, creativiteit, innovatie, collaboratie, crowds,communities, netwerken & nieuwe verdienmodellen.
Het zelfstandig ondernemerschap zorgt voor vele hoofdbrekens en grote weerstand bij (bijna alle!!) politieke partijen. Het zelfstandig ondernemerschap wordt in toenemende mate als een risico gezien; iets dat moet worden afgebouwd. Niet als een grote kans om mensen gelukkig, economisch en sociaal zelfstandig te laten zijn. Dat is jammer want het zelfstandig ondernemerschap biedt een prachtige gelegenheid om individuele dromen te verbinden met maatschappelijke voorspoed en sociale veerkracht. We moeten de baby niet weggooien met het badwater door het zelfstandig ondernemerschap te ontmoedigen, maar we moeten de ruwe kanten en uitwassen van het ondernemerschap bestrijden terwijl we het zelfstandig ondernemerschap verder moeten stimuleren. Dat is de weg naar welvaart en welzijn in de 21e eeuwse netwerkeconomie.
‘Dromen en falen’ veel mooier dan ‘nooit gedroomd te hebben
Er is veel onderzoek gedaan naar het zelfstandig ondernemerschap. Al dat onderzoek toont consequent hetzelfde beeld; de vrijheid en autonomie die hoort bij ondernemerschap zorgt voor meer geluk. Ondernemers zijn veel gelukkiger dan mensen in loondienst. Het nastreven van je eigen dromen is misschien wel het allergrootste goed van de mens. Natuurlijk komen dromen niet altijd uit. Klanten betalen niet, partners bedriegen je en je gezondheid laat je in de steek. Dat is het leven. Toch is ‘dromen en falen’ veel mooier dan ‘nooit gedroomd te hebben’. Dat blijkt uit alle onderzoeken.
Misschien bent u niet overtuigd door deze libertijnse visie. Maar wat is het alternatief? Dat we gaan werken in bedrijven waar interne politiek de boventoon voert en waar het carrièreverloop niet wordt bepaald door kennis of ijver, maar vooral door de kunst om anderen naar de mond te praten? Narcisten en procesmanagers excelleren in deze bureaucratieën. Het is daarom niet verrassend dat de vakmensen en de vernieuwers in de afgelopen decennia en masse zijn gevlucht uit deze intensieve menshouderij. Niet voor niets organiseert elk groot bedrijf innovatie tegenwoordig buitenshuis door het opkopen van jonge start-ups. In grote organisaties regeert de middelmaat en wordt creativiteit en vakmanschap bestraft.
Overheid moet baby niet met badwater weggooien
Natuurlijk heeft het zelfstandig ondernemerschap ruwe kanten. Het is geen hemel op aarde. Zo groeien zelfstandig ondernemers te weinig, zijn ze te beperkt in staat om creativiteit te vertalen naar waardevolle innovaties en zetten ze te weinig opzij voor sociale en economische risico’s. Ook zijn er sociale problemen. Mensen met ‘een grote afstand tot de arbeidsmarkt’ worden soms gedwongen tot het zelfstandig ondernemerschap (en veel vaker nog tot payrolling, uitzendwerk en 0-uren contracten) waarbij ze lage uurtarieven krijgen en vele uren moeten werken voor een schamel inkomen. Tot slot is het zelfstandig ondernemerschap vaak eenzaam en gaat zij gepaard met veel uren, onzekerheid en stress. Zeker in tijden van crisis zoals honderdduizenden ondernemers hebben ondervonden sinds 2008. Dan is ondernemen niet altijd een pretje.
Maar de overheid moet de baby niet weggooien met het badwater. In essentie is de groei van het zelfstandig ondernemerschap een zeer positieve ontwikkeling. Maar de uitwassen moeten worden aangepakt. Dat kan langs drie lijnen. Ten eerste moet gedwongen zelfstandig ondernemerschap worden aangepakt. Dat kan door fors te controleren bij die zelfstandigen met een tarief van minder dan 20-25 euro per uur. Daar is de kans op gedwongen zelfstandigheid en economisch misbruik groot. Ten tweede moet groei en innovatie worden gestimuleerd.
Dit vergt juist de afbouw van overbodige regels. Groeien wordt nu bestraft door alle beschermende regels rondom het aannemen en ontslaan van personeel. Ten derde moet een minimum sociaal vangnet worden opgezet zoals we deze hadden tot halverwege jaren ‘80. Van dit mini-vangnet met AOW, ANW, AWW, ABW (bijstand) is inmiddels de helft verdwenen. Zij zijn vervangen door grote, dure regelingen voor werknemers (WW, WAO) waarbij de zelfstandige gemakshalve is vergeten. De terugkeer naar zo’n sociaal vangnet is ook voor ondernemers belangrijk. Niet alleen vanuit sociaal oogpunt (je eigen huis opeten is geen pretje), maar ook vanuit innovatie perspectief. Bij een goed sociaal vangnet (basisinkomen?) durven ondernemers meer risico’s te nemen en investeren zij meer in innovatie.
Visie ontbreekt, de waan van de dag regeert
Tot slot. Onze overheid heeft er een handje van om zgn. jaren 80 oplossingen te bedenken. Ik wil hierbij met nadruk pleiten voor een innovatieve overheid die ‘hightech’ oplossingen orkestreert. We moeten naar een Nederland waarbij technologische en sociale innovaties samen gaan. Waarbij ook zelfstandig ondernemers in toenemende mate ondersteund worden door kunstmatige intelligentie. Misschien is dit een beetje de ver-van-uw-bed show, maar ik geloof dat in de 21e eeuw mens en machine moeten samenwerken. Ook in het ondernemerschap. Helaas vindt u daar niets over in de verliezingsprogramma’s (geen tikfout) waar visie ontbreekt en de waan van de dag regeert.
