“Prof. dr. M. (Mies) Westerveld (1953) is sinds 1998 verbonden aan de Universiteit van Amsterdam. Zij bekleedt hier twee leerstoelen, de leerstoel socialeverzekeringsrecht en de bijzondere leerstoel sociale rechtshulp. Haar interesse gaat uit naar vraagstukken op het snijvlak van verschillende rechtsgebieden, zoals zzp-arbeid (arbeidsrecht, sociale verzekeringen, fiscaal recht en ondernemingsrecht), en naar vraagstukken die samenhangen met de toegang tot het recht. Van 2003 tot 2011 was zij namens de Partij van de Arbeid lid van de Eerste Kamer.”
Een stemadvies geven aan ‘de geïnteresseerde zzp’er’ is hachelijk. Want, op wie richt je je? Niet alleen is de doelgroep heel divers, mensen laten hun stemgedrag ook door andere factoren bepalen dan sociaaleconomische. Bijvoorbeeld hoe tevreden men is over zijn leefomgeving, over de EU of wat men vindt van globalisering.
Niettemin, als ik vanuit mijn expertise, dus wel vanuit sociaaleconomische motieven, op dit gebied advies mag geven, dan zou dat zijn over de strijd tegen schijnzelfstandigheid en het toenemend aantal zelfstandigen zonder vangnet voor als er wat misgaat toeneemt
Wet DBA typisch voorbeeld hoe het niet moet
Om met het eerste te beginnen. Er is veel onaardigs geroepen over de wet DBA (het ‘DBA-cle’). Onder andere (vóór de aanvaarding van de wet) door mijzelf. Want, dit was nou typisch zo’n voorbeeld van hoe het niet moet; in een poging werkgevers mede verantwoordelijk te maken voor het inhuren van quasi-werknemers zzp’ers opzadelen met een hoop papierwerk én enorme onzekerheid creëren ook onder goedwillende opdrachtgevers.
De schade die hierdoor ontstaan is onder zzp’ers is dan ook niet misselijk. Maar we moeten dat laatste nu ook weer niet overdrijven. Mede door de VAR was een situatie ontstaan die slecht gedrag en uitbuiting beloonde. Een deel van die schade is ook daadwerkelijk terecht gekomen bij zzp’ers die de kwalificatie ‘zelfstandig’ helemaal niet toekomt. Politici die de strijd tegen schijnzelfstandigheid blijven aanbinden zijn dan ook onverminderd nodig, ook om te zorgen dat de pool van zzp’ers niet vervuild wordt door afhankelijke nepondernemers. En ja, dan denk ik aan de huidige minister van SZW die nu partijleider is van de PvdA.
Te veel zzp’ers onverzekerd
Het tweede onderwerp gaat me zo mogelijk nog meer aan het hart. Er komen steeds meer werkenden die onverzekerd zijn tegen gezondheidscalamiteiten, of die nu door het werk veroorzaakt worden of door ‘shit’, die iedereen kan treffen. En dat geldt dan met name in die bedrijfstakken waar het risico op gezondheidsschade het grootst is. Ik heb al eens een blog aan het thema ‘publieke AOV’ gewijd en kreeg daar vervolgens veel reacties op. Soms afwijzend: “Verzekeren, dat maak ik zelf wel uit!” Maar vaak ook instemmend: “Voor oudere zzp’ers is een AOV onbetaalbaar”. Of: “In de bouw kan je geen verzekering krijgen die na je 60e uitkeert. Leuk nu de AOW-leeftijd naar 67 is gegaan!”
Gelukkig wordt het onderwerp nu door veel politieke partijen opgepikt. Sommige hoor je er niet over, zoals de PVV of 50-plus. Het CDA, de PvdA, GroenLinks en Denk vinden zo’n verzekeringsplicht wel nodig, de SP – gek genoeg – weer niet. Ik zeg ‘gek’, omdat die partij wel de ziektekostenverzekering wil deprivatiseren, wat mij nu weer niet zo’n goed idee lijkt. Maar ik ben ook niet zo’n voorstander van het afschaffen van het eigen risico in de zorg, wat het bij veel meer partijen goed doet. Eigen risico beperkt houden, voorkomen dat chronisch zieken onevenredig getroffen worden, zeker. Maar door het helemaal af te schaffen gooi je het kind van de individuele prikkel (die hier echt nodig is) weg met het badwater van de ‘boete’ op ziekte. In dat opzicht ben ik het eens met Edith Schippers: zorg is nooit gratis en we moeten vooral niet doen alsof dat wel zo is.
Maar terug naar de publieke AOV. Ik heb nog geen partij gehoord over hoe die eruit zou moeten zien, dus daar kan ik mijn advies niet op afstemmen. Maar ik wil wel een paar elementen noemen waaruit gekozen moet worden als de ‘knop’ dat die verzekering er moet komen eenmaal om is. Wachttijd: Prima. Zzp’ers zijn mans genoeg om een zekere overbrugging te regelen, of het nu om werkloosheid gaat (terugval van opdrachten) of ziekte/arbeidsongeschiktheid. Dat houdt de premie redelijk overzichtelijk, want veel ‘ziekteschade’ zit in de eerste drie maanden.
Deelname beperken tot zzp’ers die (nagenoeg) full time ondernemer zijn en een winstgevende onderneming runnen. Voor starters kan een uitzondering gemaakt worden. Eenvoud: liever niet zo complex als de huidige WIA met allerlei toeters en bellen zoals loonaanvullingsuitkeringen etc. Gewoon een simpele verzekering tegen aantoonbare arbeidsongeschiktheid op minimumniveau, puur bedoeld om mensen uit de bijstand te houden en het ‘opeten van eigen huis/pensioenvoorziening’ te voorkomen. Risico: voor jongeren kan het ‘IVA-criterium’ (duurzaam en volledig arbeidsongeschikt) worden aangehouden, bij oudere zzp’ers ligt een soepeler criterium voor de hand.
Daarmee sluit je ook mooi aan bij de pensioendiscussie over de ‘slijtende beroepen’. Maar door de dekking individueel te houden (AOV) in plaats van generiek, blijf je weg van de discussie welke beroepen ‘slijtend’ zijn, want daar kom je nooit helemaal uit.
Dan de financiering: wie betaalt voor wie? Zelf ben ik er voor ook werkgevers te laten meebetalen, die profiteren tenslotte ook van zzp-arbeid. Maar die discussie kan beter gevoerd worden als de knop dat zo’n publieke AOV er moet komen eenmaal om is. En daarmee ben ik weer terug bij een stemadvies: Kijk naar partijen die niet weglopen voor het besluit om weer publiek te regelen wat eens privaat is gemaakt. Maar dan wel volgens een beter format dan destijds de WAZ.
